پروپوزال

 

بنام خدا

موضوع پروپوزال و پايان نامه

پس از تکميل پروپوزال و قبل از تسليم آن به دانشگاه بهتر است آن را مرور و ميزان مطلوبيت آن را بررسي نماييد. محور هايي که در ادامه آمده است، براي اين منظور طراحي شده اند. نکته اي که بايد مورد توجه قرار گيرد اين است که تمامي محورهاي مورد بحث در مورد تمامي پروپوزال ها صدق نمي کند و بطور کلي مطرح شده اند. به عنوان مثال در پژوهش هاي توصيفي ممکن است نيازي به نگارش فرضيه يا فرضيه هاي پژوهش نباشد، لذا رعايت محورهاي زير در بخش فرضيه، براي چنين پژوهش هايي ضرورت نخواهد داشت. از نظر اصول علمي زماني پروپوزال پيشنهادي از مطلوبيت مناسبي برخوردار خواهد بود که محورهاي زير در فرآيند تکميل آن رعايت شده باشد.

 شرايط لازم براي تحقق مطلوبيت پروپوزال و موضوع پروپوزال؛

الف) موضوع پروپوزال با تخصص و تحصيلات پژوهشگر ارتباط داشته باشد.

ب) موضوع به مشکل يا مشکلاتي بپردازد که از اولويت بالايي برخوردار باشد.

پ) موضوع غيرتکراري، نو و بديع باشد.

ت) موضوع بايد با سطح تحصيلي پژوهشگر و تجارب او همخواني داشته باشد.

ث) منابع لازم از قبيل اطلاعات، مواد و وسايل، تجهيزات، بودجه و غيره براي انجام پژوهش فرآهم باشد.

ج) پژوهش در زمان مطرح شده قابل انجام باشد.

چ) نتايج حاصل از انجام پژوهش، قابل توجه باشد.

ح) حقوق انسان ها و نکات اخلاقي در پژوهش رعايت شده باشد.

خ) از نظر اجتماعي، فرهنگي، ارزشي و سياسي، مقبوليت داشته باشد...

..........................................................................

معناي کلمه پروپوزال :

پروپوزال يک کلمه انگليسي هست که به صورت زير نوشته ميشه :      Proposal

که اين کلمه به معني پيشنهاد و يا طرح پيشنهادي و يا اظهار هست .

پروپوزال چيست :

همون طور که گفتم ، پروپوزال يک طرح پيشنهادي هست که بايد  در مورد اون طرح پيشنهادي يکسري اطلاعات و يکسري تحقيقات که قراره روش انجام بدين رو بنويسيد و مجموعه اين اطلاعات رو بهش ميگن پروپوزال يا طرح پيشنهادي .

پروپوزال بايد چند صفحه باشه :

وقتي شما يک طرحي رو پيشنهاد ميدين ، درواقع اين طرح رو پيشنهاد ميدين که روش تحقيق کنيد و به نتيجه برسيد ، براي اين کار لازم هست که شما در مورد اون طرح يکسري اطلاعات جمع آوري کنيد و اين اطلاعات شامل اهميت اون طرح و تحقيقاتي که روي اون طرح در گذشته انجام شده و نتايجي که شما فکر ميکنيد از اون طرح خواهيد گرفت که اين اطلاعات شما بايد تقريبا بين 8 تا 10 صفحه باشه . در اين پست در مورد قسمتهاي پروپوزال و اطلاعات درون پروپوزال به صورت جزئي تر توضيح ميدم .

بعضي از دوستان ممکنه اطلاعاتشون 5 صفحه باشه و بعضي ها ممکنه اطلاعاتشون در مورد اون طرح پيشنهادي 20 صفحه باشه ، دقت کنيد دوستان ، سعي کنيد که پروپوزالتون حداقل 5 صفحه و حداکثر 15 صفحه باشه که وقتي کسي ميخواد بخونه حوصلش سر نره و سر و تهش رو بفهمه چيه . و يک پروپوزال استاندارد معمولا بين 8 تا 10 صفحه هست .

بعضي وقتها پيش مياد که يکي پروپوزالش رو برام ميفرسته ميگه آقا ميلاد اين رو يه نگاهي بندازيد ببينيد چطوره و مشکلي داره يا نداره ، يکبار يک بنده خدايي يک پروپوزال برام فرستاده بود که تقريبا 86 صفحه بود ، فکر کرده بود هر چي بيشتر باشه بهتر هست .

ولي اگه يک پروپوزال اينطوري باشه کسي که بخواد بخونه و بفهمه اين قدر زياده اصلا بازش نميکنه چه برسه به اين که ارزيابيش کنه . پس هيچ وقت فکر نکنيد اگه بيشتر بنويسيد بهتر هست ، هميشه مفيد و خلاصه .

چه کساني بايد پروپوزال بنويسند :

همون طور که ميدونيد همتون ، سساختار تحصيلي براي رشته هاي فوق ليسانس و دکترا در دانشگاههاي خارجي ، به 3 صورت هست :

ساختار فقط کلاس درس : که مثل ايران سر کلاس ميريد و در آخر يک پايان نامه ميدين.

ساختار کلاس درس و تحقيقاتي  : که نيمي از تحصيل رو سر کلاس ميريد و نيمي از تحصيل رو روي پروژه اي که به عنوان پايان نامه هست کار ميکنيد

ساختار فقط تحقيقاتي :  که شما کلاس نداريد و به کمک يک استاد راهنما  فقط روي يک طرح تحقيق ميکنيد و به نتيجه ميرسيد که اين طرح رو بايد خودتون بدين ، در واقع اين همون طرح پيشنهادي يا پروپوزال هست .

خوب الان فهميديم که پروپوزال فقط براي کساني هست که ساختار تحصيليشون به صورت تحقيقاتي يا                        By Research  هست .

نکته اول : دانشجوياني که براي مقطع ليسانس ميخواهند ثبت نام کنند ، نيازي به پروپوزال ندارند

نکته دوم : دانشجوياني که براي مقطع فوق ليسانس ميخواهند شرکت کنند و ساختار تحصيليشون به صورت فقط تحقيقاتي ( By Research ) هست بايد پروپوزال ارائه بدهند .

نکته سوم : کليه دانشجوياني که براي مقطع دکترا ميخواهند ثبت نام کنند در هر رشته و هر شاخه اي ، بايد پروپوزال ارائه بدهند .

خوب الان فهميديم که پروپوزال فقط براي دانشجوياني هست که ميخوان دکترا بخونند و دانشجوياني که ميخوان فوق ليسانس به صورت فقط تحقيقاتي بخونند .

فردا ايميل نزني آقا ميلاد من ساختار رشتم براي فوق ليسانس کلاس درس و تحقيقه آيا پروپوزال ميخوام يا نه ؟ البته اگه مطالب سايت رو به دقت بخونيد بعد ايميل بزنيد مطمئنا ايميل فضائي ارسال نخواهيد کرد !!!!!!

چه زماني بايد پروپوزال را به دانشگاه ارائه بدهيم :

در ليست مدارک مورد نياز براي ثبت نام دوره دکترا و فوق ليسانس تحقيقاتي ، پروپوزال هم من نوشته ام ، يعني زماني که ميخواهيد مدارک رو ارسال کنيد براي ثبت نام ، بايد پروپوزال هم حتما در مدارکتون باشه ، چون 50% ارزيابي شما براي پذيرش تقريبا وابسته به پروپوزالتون هست . چون خيلي از دوستان سوال ميپرسند که نميشه ما الان مدارک رو بديم و پذيرش بگيريم و موقع شروع کلاسها پروپوزال رو بنويسيم ؟

نه اينطوري نميشه دوستان خوبم ، براي اقدام به پذيرش ، قبل از هر چيزي بايد به فکر پروپوزال باشيد .

پروپوزال چه تاثيري در گرفتن پذيرش در دانشگاه دارد :

وقتي شما براي دکترا و يا فوق ليسانس بصورت تحقيقاتي يا ريسرچ ميخواهيد ثبت نام کنيد ، يکي از موارد خيلي مهمي که در پذيرش شما تاثير داره همين پروپوزال هست .

وقتي شما مدارکتون رو ارسال ميکنيد و پروپوزالتون رو هم ارسال ميکنيد به همراه مدارک ، در طول مدت بررسي مدارکتون در دانشگاه ، يک کميته ارزيابي ، جهت بررسي پروپوزال شما تشکيل ميشه .

مثلا شما در دانشگده برق و الکترونيک ، براي رشته مخابرات ، ميخواهيد ثبت نام کنيد و يک پروپوزال هم در مورد شاخه اي از مخابرات مينويسيد .

وقتي مدارک به دانشکده ارسال ميشه ، يک روز يک کميته تشکيل ميشه و پروفسورهايي که در اون دانشکده هستند در مورد پروپوزالي که شما داده ايد نظر ميدهند و هر کدام که اون طرح تحقيقاتي شما به سوادش و تحصيلاتش بخوره  و در زمينه طرح شما اطلاعات کافي داشته باشه ، به عنوان استاد راهنماي شما انتخاب ميشه و پروپوزالتون رو امضا ميکنه و شما رو قبول ميکنه .

وقتي هم شما به دانشگاه مي آييد به اون استاد معرفي ميشيد و اگر براي فوق ليسانس بيائين ، به مدت 2 سال روي پروپوزالتون کار ميکنيد به کمک استاد و اگه براي دکترا باشيد به مدت 3 سال و بعد از 3 سال که تحقيقاتتون تموم شد و به نتيجه رسيدين ، طرح رو ثبت ميکنيد و ميريد براي کارهاي فارغ التحصيلي .

بعضي اوقات هم ، قبل از اينکه کارهاي ثبت نام شما رو شروع کنيم ، من پروپوزالتون رو ميبرم پيش چند استاد و وقتي ديدم که نظرشون مثبت هست در مورد طرح شما ، من اقدام ميکنم براي انجام کارهاتون جهت ثبتنام و اخذ پذيرش که خودش داستاني جدا و طولاني داره.

چه موضوعي براي پروپوزالتون انتخاب کنيد :

يکي از مهمترين موارد در نوشتن پروپوزال همين هست ، و معمولا 90% دانشجويان موقع نوشتن پروپوزال ، روي موضوع پروپوزال گير ميکنند .

نگران نباشيد ، ميلاد اينجا هست در خدمتتون و براتون توضيح ميدم که در اين مورد چيکار کنيد .

ببينيد دوستان خوبم ، وقتي شما يک پروپوزال مينويسيد و براي دانشگاه ارسال ميکنيد ، استاد راهنما و يا همون پروفسوري که قراره اون رو ببينه و اگه خوب بود و به اطلاعاتش نزديک بود و به عنوان استاد راهنماي شما انتخاب بشه ، اولين گزينه اي که نگاه ميکنه ، درواقع موضوع پروپوزال شما هست ، و اگه ببينه موضوعش جالب نيست و نميتونه استاد راهنماي شما باشه ، اصلا پروپوزال شما رو نگاه نميکنه و خيلي راحت ميگه اين موضوع به بک گراند من نميخوره .

پس موضوع پروپوزال رو توي هوا و يا موقع خوردن صبحانه که هنوز خواب در حال نوازش چشمانتان هست انتخاب نکنيد .

چطوري يک موضوعي انتخاب کنيم که يکي از اساتيدي که در اون دانشکده هستند ، دلشون به رحم بياد و از پروپوزالتون و موضوعش خوششون بياد ؟

ببينيد دوستان ، من يک مثال براتون ميزنم که خيلي خوب روشن بشيد اميدوارم که بتونم واضح براتون بنويسم .

مثلا اکبر ليسانس مهندسي کامپيوتر در يکي از دانشگاههاي ايران گرفته و ميخواد يکي از گرايشهاي رشته کامپيوتر در مقطع فوق ليسانس رو در دانشگاه UPM  بخونه .

بعد به ميلاد ايميل ميزنه و مشاوره ميکنه و ميبينه که براي مثال ، در دانشگاه UPM  در اين ترم فقط گرايش مثلا امنيت شبکه موجود هست و ساختارش هم به صورت تحقيقاتي ( BY Research  ) هست . اينجا هست که اکبر بايد براي ثبت نام ، يک پروپوزال تهيه کنه چون ساختار رشتش به صورت تحقيقاتي هست ، به به چه شود .

معمولا در هر دانشکده اي در هر دانشگاهي ، خود اساتيد  دانشکده ، يکسري از موضوعات رو اعلام ميکنند و ميگن که ما دوست داريم دانشجويان اين رشته روي اين موضوع تحقيق کنند ، اينجا شما ميتونيد بفهميد که پروپوزالتون رو روي چه موضوعي کار کنيد .

اين گزينه را در دانشگاههاي مالزي و يا دانشگاههاي کشورهاي ديگر با يکي از عنوانهاي زير ميشناسند :

ريسرچ فوکوس ( Research Focus )

ريسرچ ايريا ( Research Area  )

هر دانشکده در دانشگاه معمولا ميگه که ريسرچ فوکوس و يا ريسرچ ايرياش در چه زمينه اي هست ، که اينگونه و از اين طريق شما اگر موضوع پروپوزالتون رو انتخاب کنيد مطمئنا پذيرش ميشيد .

بعضي وقتها هم شما يک موضوعي خودتون مد نظرتون هست و دوست داريد در اون مورد کار کنيد ، و موضوع پروپوزالتون هم اون باشه ، براي اين کار ميتونيد با اساتيدي که در اون دانشکده هستند صحبت کنيد و بپرسيد که آيا اين موضوع خوبه يا نه و اگه گفتند خوبه در موردش پروپوزال بنويسيد .

و بعضي اوقات هم بايد بريد پروفايل تک تک اساتيد رو ببينيد ، و بفهميد که در چه زمينه هايي کار کرده اند و در چه زمينه هايي بيشتر اطلاعات دارند و شما هم موضوع پروپوزالتون رو در همون مورد بنويسيد .

بعضي اوقات که ديگه واقعا هيچ کدام از راههاي بالا موجود نيست ، بهتره که يک موضوعي که عمومي باشه را انتخاب کنيد که همه اساتيد معمولا بتونند قبولش کنند و يکيشون شما رو قبول کنه و بعد که وارد دانشگاه شديد ميتونيد با کمک استاد ، موضوعش رو عوض کنيد .

پروپوزال بايد به چه زباني باشه :

پروپوزال بايد به زبان انگليسي باشه ، البته شما براي اينکه راحت باشيد ، ميتونيد اول به زبان فارسي بنويسيد بعد اگر خودتون زبانتون خوبه ترجمه کنيد و در آخر هم ببريد پيش يک استاد زبان که کارش درست باشه جهت رفع اشکال و جمله بنديهاش رو درست کنيد .

يک کار خيلي ساده تر هم ميتونيد انجام بدين ، بعد از اينکه کار نوشتن تمام شد ، بدين به يک دارالترجمه تا براتون ترجمه کنه ، بعد از گرفتن هم يک بار بخونيدش که اشتباه تايپي نداشته باشه .

فونت پروپوزال و سايزش بايد چي باشه :

پروپوزال رو بايد به زبان انگليسي و روي برگه A4 تايپ کنيد فونتش بايد Times and New Romans  باشه و سايزش هم بايد 12 انتخاب بشه ، اگه با ورد کار کرده باشيد ديگه اينها رو به خوبي ميدونيد و نيازي به توضيح نيست .

خوب رفيقان شفيق من ، تا اينجا هر چي گفتم براي اين بود که تازه شما بفهميد پروپوزال چي هست و براي چه جايي نيازه ، و حالا ميخوام بهتون بگم که چطوري پروپوزال بنويسيد و اينکه يک پروپوزال چه قسمتهايي داره .

معمولا هر کسي نسبت به چيزي که يک پروپوزال بايد به مخاطبش اثبات کنه خودش مطالب داخل پروپوزال رو دسته  بندي ميکنه و بنا با سليقه خودش يک پروپوزال مينويسه و مطالب رو هم توي هوا دسته بندي ميکنه ميذاره کنار هم ، اين کار اشتباه نيست و درست هم نيست .

در همه جاي دنيا ، پروپوزال يک شکل بندي کلي و استاندارد داره ، که شما طبق اون بايد اطلاعات و مطالبتون رو دسته بندي کنيد و پروپوزالتون رو درست کنيد ، اگه اين موارد رعايت نشه ممکنه که استاد خوشش نياد و شما رو قبول نکنه ، حتي بايد اين مطالب رو به ترتيبي که در زير بهتون ميگم بنويسيد .

قسمتهاي يک پروپوزال استاندارد :

موضوع پروپوزال يا موضوع پروژه يا در واقع موضوع تحقيق :   ( Project Title  ) :

موضوع پروپوزالتون خيلي مهم هست همون طور که در بالا گفتم ، سعي کنيد که مبهم نباشه و تقريبا در 12 کلمه بتونيد سرو تهش رو به هم بياريد و يک موضوع زيبا دربياريد که خواننده به محض اينکه به موضوع نگاه کرد ، کل پروپوزال رو بفهمه که چيه .

فهرست مطالب :   ( Table Of Contents ) :

در اين قسمت بايد شما فهرست مطالب و صفحه بندي ها رو مشخص کنيد که اگه کسي خواست بخونه خيلي راحت بتونه مطالب و صفحه مورد نظر رو پيدا کنه ، اين قسمت رو توي يک صفحه مجزا بنويسيد و در اين صفحه فقط فهرست مطالب باشه .

خلاصه اي از کل پروپوزالتون ( Abstract ) :

بعد از فهرست مطالب تقريبا توي 2 الي 3 تا پاراگراف ، يک خلاصه از کل پروپوزالتون بنويسيد ، چون معمولا کسي که ميخواد يک نظر کلي روي پروپوزال بده مياد اين قسمت خلاصه را نگاه ميکنه . در قسمت خلاصه شما بايد در مورد موضوع پروپوزال و اينکه چه کاري و چه تحقيقي ميخواهيد روش انجام بدين و چه مزايايي داره رو بنويسيد . ماشاءلله ديگه خلاصه برداري بلدين ، از کل پروپوزال 2 الي 3 تا پاراگراف بنويسيد طرف تا ميبينه بدونه چي به چيه .

مقدمه ( Introduction ) :

مقدمه پروپوزال رو بايد صرفا در مورد موضوع پروپوزال  و همچنين علت انتخاب و اهميت موضوع پروپوزال رو ذکر کنيد ، در کل اين قسمت شامل مزاياي پروپوزال شما هست ، خيلي زياد به مغزتون فشار نياريد که بخواهيد توي اين قسمت 40 تا صفحه بنويسيد ، در قسمت مقدمه يک صفحه توضيح بدين کفايت ميکنه و از سرش هم زياده .

هدف اصلي پروپوزال ( Aim and Objectives ) :

در قسمت هدف پروپوزال ، بايد فقط و فقط هدف کلي و اصلي از پروپوزال يا تحقيقتون رو ذکر کنيد ، مثلا بنويسيد با اين طرح چه کاري ميخواهيد بکنيد و يا اينکه چه اتفاقي ميخواد بيافته ، خيلي زياد سردرگم نشيد ، چون معمولا همه وقتي پروپوزال مينويسند ميمونند که اين قسمت رو چيکار کنند ، در اين قسمت توي 3 الي 4 تا خط ، هدف اصلي پروپوزال رو بنويسيد .

البته بعضي از شما ممکنه که چندتا هدف از اون پروپوزال داشته باشيد ، اگر ديدين که اهدافتون زياده !!!!!!! با ذکر شماره بنويسيد ، مثلا شماره يک فلان هدف و شماره دو فلان هدف ، ولي به جون اين وبسايت بيچاره ، زياد کشش ندين اين قسمت رو و اگه خواستين شماره گذاري کنيد ، سعي کنيد خلاصه اهدافتون رو بنويسيد و هر هدف رو توي 1 خط الي 2 خط بنويسيد که خواننده را سر در گم نکنيد .

مرور ادبيات تحقيق (Literature Review ) :

مرور ادبيات تحقيق يعني چي ؟ يعني اينکه زندگي گذشته پروپوزالتون رو شرح بدين يعني شرح بدين که در گذشته چه زندگي داشته !!!!!  شما وقتي يک موضوعي رو انتخاب ميکنيد معمولا از توي باغ عمو حيدر که پيداش نکردين ، درسته ؟ اين موضوع حالا يا قبلا بوده يا در مورش شنيدين و يا اينکه يه جايي روش کار کردين . و شما توي قسمت مرور ادبيات تحقيق ، بايد در مورد تحقيقات و پژوهش هايي که پيش از شما روي اين موضوع انجام شده را بنويسيد و يا هر تحقيقي که قبلا انجام شده و نزديک به موضوع انتخابي شما هست . در اين بخش در واقع شما بايد يک سري پژوهش ها و راه کارهاي جديدي رو بنويسيد که در واقع با اين کار قصد داريد ، تحقيقاتي که قبلا روي اين طرح انجام شده را کاملتر کنيد و يا کلا ردش کنيد و به طور کلي اشتباهات رو برطرف کنيد .

توي اين قسمت با نوشته هاي زيباتون بايد در واقع به استاد راهنمايي که قراره پروپوزال شما رو ببينه ، اثبات کنيد که حسابي در مورد موضوعي که اتخاب کرده ايد مطالعه داريد و خيلي در موردش خوندين و ميدونيد که چي هست و قراره چي بشه .

براي اين کار هم ميتونيد کتابهايي که در مورد موضوع پروپوزالتون هست رو و يا از اينترنت مقاله دانلود کنيد بخونيد و خلاصشون رو بنويسيد . اين قسمت در واقع مطالعه هاي شما در مورد زندگي قبلي طرح هست و در موردش مينويسيد ، در مورد زندگي خودتون ننويسيد هان !!!!! فقط در مورد زندگي قبلي طرح و تحقيقاتي که روش انجام شده .

روشها و متدهاي تحقيق ( Research Methodology ) :

وقتي شما يک موضوع رو براي پروپوزال و يا تحقيقتون انتخاب ميکنيد ، درواقع ميخواهيد روي اون طرح يکسري تحقيقات انجام بدين و به يک نتيجه برسيد ديگه ، درسته ؟ و براي انجام تحقيقات روي طرحتون بايد يکسري روشها داشته باشيد ديگه درسته ؟

حالا توي اين قسمت شما بايد بنويسيد که در انجام تحقيق از چه روشهاي علمي ميخواهيد استفاده کنيد ، همين و بس ، خيلي راحت .

خيلي زياد گيج کننده نيست عزيزان من ، بايد يه خورده اون مغز رو به کار بندازيد که بدونيد اينجا چي بايد بنويسيد ، مثلا اگه يک طرحي در مورد فرش ابريشم داريد و اين فرش مثلا سالي يکبار خراب ميشه و بايد هر سال درست بشه و شما ميخواهيد يک کاري کنيد که اين فرش ديگه خراب نشه ، حالا روشهايي که براي خراب نشدن اين فرش در نظر داريد رو بايد اينجا بنويسيد ، اميدوارم که واضح گفته باشم و بخوبي اين موضوع رو فهميده باشيد .البته نه روشهاي زمان 400 سال پيش رو هان !!!!!!!روشهاي علمي و استاندارد بايد باشه .

نتيجه گيري ( Conclusion ) :

در اين قسمت توي يک پاراگراف و تقريبا 4 الي 5 خط ، يک نتيجه گيري کلي از پروپوزالتون ميکنيد و در اين قسمت مينويسيد ، يه طوري هم بايد بنويسيد که هر کسي ديدش ديگه نيازي نباشه پروپوزال رو بخونه و بگه به به چه تحقيق خوبي و چه نتايج خوبي از اين تحقيق به دست خواهد آمد ، يعني اينجا بايد بنويسيد که با فلان تحقيق به فلان نتيجه ميرسم همين کافيه . يعني يک قسمت کاملا کاملا کاملا خلاصه از نوشته هاتون در پروپوزال .

فهرست منابع ( Refrences  ) :

براي نوشتن يک پروپوزال يا يک پروژه يا يک تحقيق ، شما بايد چندين مقاله و يا کتلب رو بخونيد و زير و رو کنيد و يا چنيدن سايت اينترنتي رو هم بخونيد .

و در بين اينها از چندتاشون براي نوشتن پروپوزال استفاده کنيد ، حالا توي قسمت فهرست مطالب ، بايد از همه منابعي که استفاده کردين به طور کامل اينجا ذکر کنيد .

مثلا از مطالب يک کتاب استفاده کرده اييد ، بايد نام کتاب و نام نويسنده و سال انتشارش رو ذکر کنيد .

خوب ديگه فکر کنم همه چيزهايي رو که نياز بود بهتون گفتم ، مطالب اين پست صرفا تجربه هاي خودم و همسرم در نوشتن پروپوزالهامون بود و پروپوزالهامون هم مورد تائيد قرار گرفت در دانشگاه و استادي هم که پروپوزالها رو ديده بود خيلي هم خوشش اومده بود و کلي کيف کرده بود ، مطمئنا شما هم اگه به همين صورت بنويسيد بسيار جالب خواهيد بود و مورد تائيد قرار خواهد گرفت .بعد از اينکه پروپوزالتون تموم شد ميتونيد يک نمونه از پروپوزالتون رو با فايل WORD  برام ارسال کنيد که چکش کنم براتون و اگه مشکلي داشت براتون رفعش کنم .

..................................................

پروپوزال چیست؟

پیش نویس طرح تحقیقی توجیهی است که بر مبنای علاقمندی و پ‍ژوهش های فرد متقاضی و مبتنی بر فرضیه های علمی و استنتاجات تحقیقاتی باشد و بر این اصل دانشجو می تواند شاخه تحقیقی و میزان سابقه فعالیت قبلی و نتایج حاصله را اعلام نماید.

نحوه نگارش پروپوزال

در نوشتن پروپوزال باید به نکات ذیل توجه فرمایید:

معرفي موضوعي كه براي پايان نامه خود انتخاب كرده ايد

توضيح اهميت آن موضوع

ذكر پ‍‍ژوهش هايي كه در گذشته در اين باره صورت گرفته

نتايجي كه فكر مي كنيد از تحقيق خواهيد گرفت

روش يا روش هايي كه در پژوهش از آن ها بهره خواهيد گرفت

 منشور و قالب بندی شكل پروپوزال بنا بر هدفي كه از آن داريد و يا به مقتضاي رشته تحصيلي شما

شكل بندي بنيادين آن ، همواره بايد شامل عنوان بندي ها و بخش هاي زير باشد :

1- موضوع تحقيق ( Project Title )

ذيل اين عنوان بايد عنوان دقيق تحقيق را ذكر نمایيد. براي مثال :

Project Title:     Women Role in Southeast Thailand

2- توضيح موضوع و اهميت آن ( Importance and Statement of Topic )

در اين بخش بايد جوانب موضوع ، چگونگي ارتباط آن با رشته تحصيلي مورد نظر و اهميت موضوع به لحاظ علمي و كاربردي را توضيح فرمایید.

3- ادبيات تحقيق و پژوهش هاي مرتبط ( Review of Literature and Relevant Topics)

بايد توضيح مختصري درباره تحقیقاتی كه پيش از شما روي اين موضوع و موضوعات نزديك به آن انجام شده بدهيد. در اين بخش در واقع بايد به ذكر پژوهش هايي بپردازيد كه شما قصد داريد يافته هاي آن ها را تكميل و اشتباهات آن ها را رفع و يا نتايج آن ها را رد نمایيد.

4- اهداف و فرضيه ها ( Aims and Hypothesizes )

در اين قسمت به ذكر نتايجي بپردازيد كه فكر مي كنيد از تحقيق می توانید بگیرید.

هدف , سمت حرکت و مقصود از تحقیق را توضيح دهيد.

5- روش ها و ابزار هاي تحقيق ( Methodology )

توضيح دهيد كه در انجام پروژه از چه روش هايی سود برده اید و چه ابزارهايي را براي رسيدن به اهداف تحقيق خواهید داشت.

6- منابع( References )

فهرستي از منابعي كه فكر مي كنيد از آن ها استفاده خواهيد نمود و به كار شما مرتبط است را بترتیب نام منظم كنيد.

*نكات مهم

1- پروپوزال را با موضوع شروع نكنيد، بلكه عنواني مانند مثال زير را در روي جلد بياوريد و بعد متن پروپوزال را بنويسيد :

2- نكات زیر را در مورد انتخاب و نگارش تيتر تحقیق رعايت نمایيد :

الف ) سعي كنيد موضوع روشن و ساده باشد.!

ب ) عنوان پروژه را به صورت خلاصه اي فشرده از آن چه در ذهن داريد در نظر بگيريد. سعي كنيد با همان يك جمله عنوان پروژه بتوانيد منظور اصلی تحقيق و هدف هايتان را به خواننده منتقل كنيد. عنوان كار شما بايد كاملاً مشخص كند كه شما مي خواهيد چه چيز را و در چه شرايطي مطالعه نمایيد.

پ ) در جمله بندي عنوان پروژه دقت كنيد تا چيدمان آن طوري باشد كه آن چه اصل موضوع تحقيق شماست از فرع آن قابل تشخيص باشد.

ت ) سعي كنيد كلمات اضافي را از عنوان پروژه حذف كنيد .

3- در رابطه با هدف تحقيق و موضوعی كه براي مطالعه انتخاب كرده ايد (Objectives) دقت كنيد كه در رابطه كامل با هم باشند و در نوشتن پروپوزال سعي نمایيد كه اين رابطه را به خوبي نمايش دهید.

4- در زمينه چگونگي انتخاب روش تحقيق نيز ، وضع به همين ترتيب است. سعي كنيد مناسب ترين ، عملي ترين ، علمي ترين روش را براي تحقیق انتخاب فرمایید.

5- پروپوزال را منظم و با بخش بندي مناسب آماده کنيد. سعي كنيد مرز بين عنوان ها مشخص و مطالب را بر روي 1 روي كاغذ A4 تايپ نمایيد.

6- حجم پروپوزال باید برای دوره های کارشناسی ارشد حداقل 5 صفحه و برای دکتری حداقل 8 صفحه باشد. در این میان حداقل یک صفحه به ادبیات تحقیق و حداقل یک صفحه به منابع تحقیق اختصاص و سعی نمایید از منابع جدید و به روز استفاده کنید و همه ی منابع پروژه فارسی زبان نباشند. هم چنین توجه کنید فونت استاندارد برای پروپوزالTimes and New Romans  با سایز 12  میباشد.

7- از نوشتن موارد اضافه در پروپوزال ، مثل ÷یش گفتار و مقدمه و عرض ارادت براي استاد راهنما و غيره ، خود داري كنيد .

8- در مورد نگارش انگليسي ، درباره متن پروپوزال با يك مترجم و يا كسي كه انگليسي ادبي را به خوبي مي داند مشاوره نمایيد. متن پروپوزال باید به لحاظ علمی و ادبی هیچ غلطی نداشته باشد.

9- پروپوزال با جديت آماده کنید و جدی بگيريد! بررسی و ارزیابی علمي شما در واقع فقط از طريق پروپوزال است . پس تمام تلاش و دانش خود را براي تنظيم دقیق آن به كار بنديد.

..................................................

بخشهای  یک پايان نامه يا رساله

هر پایان نامه به ترتیب دارای بخشهای زیر می باشد:

1-    روی جلد

2-    صفحه ي سفيد

3-    بسم الله

4-    صفحه عنوان ( مندرجات روي جلد )

5-    تائيديه اعضای هيات داوران حاضر در جلسه دفاع

6-    اظهارنامه دانشجو

7-    حق چاپ و تكثير و مالكيت نتايج   Copyright  and   Ownership

8-    تقديم (dedication) ( در يک صفحه)

9-    صفحه سپاسگذاري Acknowledgements

10-    چکيده Abstract

11-    فهرست مطالب  Table of Contents

12-    فهرست علائم و نشانه‌ها (Abbreviations) (در صورت نياز)

13-    فهرست جداول (List of Tables) (در صورت نياز)

14-    فهرست نمودارها، عکسها و نقشه ها (List of Figures Pictures and Maps) (درصورت نياز)

15-    متن اصلی پايان نامه که شامل قسمتهای زير می باشدکه هر یک از اینها در قالب یک فصل آورده می شوند :

15-1- کلیات و مقدمه Introduction

15-2- مروری بر مطالعات انجام شدهLiterature Review

15-3- فصلهای مربوط به کار اصلی تحقيق( تعداد فصول بر حسب نظر استاد راهنما مشخص می شود )

15-4- نتايج (Results)، بحث(Discussion) و پيشنهاداتsuggestions

16- فهرست منابع و مأخذ References

17-     پیوستها ( درصورت نياز)

18- چکيده به انگليسی (الزامی است): چکيده انگليسی بايد تا حد امکان ترجمه چکيده فارسی و شامل کلمات کليدی باشد.

19-    صفحه عنوان انگليسی (الزامی است - طبق فرم پيوست)

20-    پشت جلد. (الزامی است- طبق فرم پيوست)

21-    عطف جلد ( الزامی است).

...........................................................

اهميت پايان نامه

با توجه به اهميت پايان نامه در تحصيلات تكميلي و جايگاهي كه پايان نامه به لحاظ حيثيت علمي دانشجو و استاد راهنما دارد، ضروري است كه در تمام مراحل انجام كار و بويژه پيش از تحويل آن به دانشكده و ارسال براي داوران، ارزيابي كاملي بر اساس معيارهاي مشخص و عيني صورت گيرد. اين معيارها براي سه گروه حائز اهميت است:

1) دانشجو با در دست داشتن معيارهاي ارزيابي مي تواند همواره در جزئيات كار خود آنها را مورد توجه قرار دهد تا موردي را از قلم نيندازد و نيز كيفيت هر جزء از پايان نامه را كنترل كند. به عبارت ديگر، اين معيارها ابزار خود-ارزيابي براي دانشجو به شمار مي رود،

2) استاد راهنما يا استاد مشاور مي تواند پايان نامه دانشجوي خود را بر اساس اين معيارها همواره تحت نظر و هدايت داشته باشد و در هر مرحله از كار، جزئياتي كه دانشجو بايد مورد توجه قرار دهد به وي گوشزد كند،

3) استاد داور نيز مي تواند با در دست داشتن اين معيارها، ارزيابي پايان نامه را به صورت دقيق و علمي به انجام رساند.

اضافه مي شود كه افزون بر چنين معيارهايي، استانداردهايي نيز براي ارزيابي پايان نامه ها وجود دارد كه بيشتر بر جنبه هاي ساختاري تاكيد مي كند.

معيارهاي ارزيابي پايان نامه در حوزه هاي علوم انساني و اجتماعي (معيارهاي تفصيلي براي پژوهشهاي پيمايشي)

رديف موارد و عناصر قابل ارزيابي شرح معيار ارزيابي حداکثر امتياز قابل کسب امتياز کسب شده

1- ارزشمندي و اهميت موضوع و مسئله تحقيق

موضوع مورد مطالعه ارزش تحقيق را دارد و به حل يک مسئله نظري يا کاربردي کمک مي کند (در سطح يك سازمان، يك منطقه، يا كشور)

موضوع پيشنهادي جديد است و قبلا انجام نشده است

موضوع پيشنهادي جديد نيست، اما رويکرد پژوهشي و نگاه به آن نو است

در طرح موضوع و ارائه آن، پژوهشگر ابتکار و خلاقيت به خرج داده است

موضوع تحقيق از دانش نظري قوي برخوردار است

حاصل مطالعه حاضر به دانش مفيد و مورد استفاده مي افزايد

هدفها، دلايل و ضرورت تحقيق به روشني و به طور منطقي بيان شده است

دامنه موضوع به اندازه اي كه قابل مديريت و اجرا باشد محدود شده است

مسئله تحقيق به روشني و در قالب جملات علمي بيان شده است

مسئله تحقيق با توجه به خلاء موجود در پيشينه مطرح شده است

پژوهشگر فهم درستي از موضوع و مسئله تحقيق به دست داده است

2- پيشينه پژوهش و مرور نوشتارها

پيشينه پژوهش يا پيشينه علمي بخش مشخصي از پژوهش را تشکيل داده است

پيشينه پژوهش داراي يک ساختار منطقي (هدف، دامنه و تصوير کلي از نوشته ها و پژوهشهاي مرتبط) است

پژوهشگر از فهم نسبتا کاملي در مورد ادبيات مربوطه برخوردار بوده است (منابع مرور شده نسبتا جامع بوده و آثار اصلي و نويسندگان معتبر را پوشش داده است)

شيوه مرور متون و پژوهشها مناسب و منطقي است (از روال تاريخي يا موضوعي براي معرفي پيشينه استفاده شده است)

در پيشينه پژ‍وهش، منابع جديد مورد بررسي قرار گرفته است

در صورت نياز به منابع قديمي، اين منابع نيز مورد مطالعه قرار گرفته اند

از مرور منابع کم ربط يا سطحي پرهيز شده است

مرور پيشينه با رويکردي تحليلي و انتقادي صورت گرفته است (پژوهش ها به صورت صرف و سطحي توصيف نشده اند)

مرور پيشينه ، موضوعات نظري، روش شناختي و تجربي مورد توجه ساير پژوهشها را پوشش داده است

شکاف ها و نکات مبهم در دانش موجود در حوزه تحقيق شناخته شده اند

نتيجه گيري علمي و استنتاج درست از مرور پيشينه در راستاي موضوع و هدف پايان نامه انجام گرفته است (به ، روش هاي مورد استفاده در ساير پژوهش ها، نوع ابزارهاي مورد استفاده، يافته هاي عمده، شكافهاي خالي در پژوهش ها، و مواردي از اين قبيل اشاره كرده است).

..........................................................

نمونه پروپوزال و پایان نامه

writing-propozal

نحوه نوشتن پروپوزال:

الف- عنوان موضوع پژوهش: بصورت يک جمله واضح و روشن عبارت موضوع پژوهش در ابتدا بيان مي شود که البته متغيرهاي اصلي پژوهش در جمله عنوان موضوع بکار گرفته مي شود.

ب- نوع پژوهش که از نظر هدف (کاربردي يا بنيادي) و از نظر ماهيت و روش در ابتداي طرح تحقيق آورده مي شود.

پس از بيان دو مورد فوق موارد زير براي تشريح اجزاي طرح تحقيق آورده مي شود:

1- بيان مسئله و موضوع تحقيق

هر تحقيق علمي با طرح سوال يا مساله اي آغاز مي شود که تحقيق براي پاسخگويي به آن انجام مي گيرد؛ مسئله و موضوع تحقيق عبارت است از شرايطي که وجود دارد و در ذهن پژوهشگر ايجاد سئوال مي کند و پژوهشگر را بر مي انگيزد که در آن کندوکاو کند. اين مسئله، مشکل احساس شده اي است که محقق به حل آن علاقه مند است و مي خواهد راه حل آن را بيابد. هنگامي که محقق چنين احساسي پيدا مي کند مي توان گفت که او موضوع و مسئله تحقيق خويش را انتخاب کرده است. اما احتمالاً از بيان آن به گونه اي که ديگران نيز آن را ادراک کنند، عاجز است.

معمولاً مسئله و موضوع تحقيق به صورت سئوالي بيان نمي شود، بلکه به صورت يک جملة کامل مثبت، دقيق و صريح مطرح مي گردد. به سخن ديگر، مسئله و موضوع پژوهش بايستي به گونه اي تنظيم و بيان شود که به طور عملي قابل بررسي و تحقيق باشد. انتخاب کلمات بايد با دقت و با توجه به مسئله و موضوع انتخابي باشد؛ به گونه اي که کلمات دقيقاً معناي مورد نظر را برسانند و از لحاظ پژوهش قابل بررسي عملي و علمي باشند.

محقق بايد در بيان يا تعريف مساله به تشريح اين موارد بپردازد: معرفي دقيق مساله، معرفي جنبه هاي مجهول و مبهم، معرفي متغيرهاي مربوط همراه با مدل نظري معرف روابط بين متغيرها، تعاريف عملياتي، منظور و مقصود تحقيق و سرانجام تشريح دقيق ابعاد و حدود مساله تحقيق و تميز آن نسبت به مسائل ديگر. بيان مسئله بايستي به نحوي باشد که چگونگي بررسي متغير يا متغيرها، مکان و دامنه و وسعت پژوهش را روشن کند.

2- اهميت و ضرورت موضوع پژوهش

اهميت و ضرورت موضوع پژوهش عبارت است از مجموع اطلاعاتي که مشخص مي کند نتايج اين تحقيق، تا چه حد بر اي محقق و نيز تا چه حد براي ديگران مفيد و مثمر مي باشد. به عبارت ديگر، نتايج اين تحقيق منشأ چه دستاوردها و آگاهي هاي جديدي است؟؛ به هنگام نوشتن اهميت و ضرورت موضوع پژوهش توجه داشته باشيد که اولاً، مشخص کنيد که اين پژوهش چه موردي را براي ديگران روشن خواهد کرد و يا در چه موردي اطلاعات جديدي در اختيار ديگران خواهد گذاشت. ثانياً، نتايج حاصل از اين پژوهش در کجا و کدام قسمت و چگونه مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

در اين زمينه بايد معلوم شود که نتايج حاصل از اين پژوهش چگونه در قسمت هاي مختلف آموزش، خدمات و مديريت حرفة موردنظر و يا گسترش علم به طور اعم تأثير خواهد گذاشت.

3- زمينه و تاريخچة مختصري از موضوع پژوهش

در اين قسمت توضيح داده مي شود که چرا مسئله انتخاب شده، يک مسئله عمدة حرفه اي و يا اجتماعي بوده و نياز به تحقيق دارد. به سخن ديگر، اهميت مسئلة پژوهش، مسئله و موضوعي است که بايد مورد تحقيق قرار گيرد، جواب مي دهد. بيان تاريخچة مختصري از موضوع مورد تحقيق معلوم مي دارد که اين موضوع، از چه زماني و به چه ترتيبي در جامعه به صورت مسئله درآمده و چه تحولي در جامعه داشته است. در هنگام توجيه لزوم انجام پژوهش، از تجربيات و مشاهدات شخصي پژوهشگر، از مدارک و دلايل آماري، از نتايج مطالعات انجام شده در گذشته و نوشته هاي علمي موجود، استفاده مي شود و تمام ابعاد و جوانب مسئله مورد نظر قرار مي گيرد.

به بياني ديگر در قسمت زمينه و تاريخچة مختصر موضوع پژوهش، پژوهشگر بايستي پاسخگو و روشنگر نکات عمدة زير باشد:

1-نياز به پژوهش اين موضوع خاص (در اقتصاد، علوم اجتماعي، مديريت و...)

2-مناسب بودن مسئلة پژوهش و اهميت آن (در اقتصاد، علوم اجتماعي، مديريت و...)

3-فراواني و پراکندگي مسئله در جامعه

4-مسايل و مشکلاتي که بر اثر وجود اين مسئله در جامعه، ناشي شده اند.

4- اهداف تحقيق

در تحقيق اهداف به دو صورت کلي و ويژه مطرح مي شود.

اهداف کلي

هدف کلي عبارت از منظور و مقصود نهايي از انجام پژوهش است. هدف کلي مستقيماً از مسئلة پژوهش مشتق مي شود؛ در واقع يکي از اهداف کلي، خود موضوع تحقيق است که معلوم مي دارد پژوهش چه چيز را دنبال مي کند و يا قصد تعيين آن را دارد. همچنين هدف کلي ديگر، معمولاً پيشنهاد هايي است که براساس يافته ها ارايه مي شوند.

اهداف ويژه

اهداف ويژه تحقيق که اصولاً از مسئلة پژوهش و اهداف کلي نشأت مي گيرند را مي توان «خرده مسئلة پژوهش» نيز ناميد. محقق با بيان اين اهداف دقيقاً تصريح مي کند که در اين تحقيق چه انجام مي شود و چه انجام نمي شود.

هر پژوهش مي تواند چندين هدف ويژه داشته باشد و از آنجا که تمامي مراحل و ريزه کاريهاي تحقيق بايستي به صورت بيانيه هاي مجزا و مشخص و با کلمات دقيق، که مشخصاً قابل آزمودن و بررسي است، نوشته شود؛ لذا اهداف ويژه نيز بايد به صورتي بيان شود که در آن متغير يا عامل مورد مطالعه، چگونگي انجام پژوهش، زمان، مکان، واحد و نمونة مورد پژوهش کاملاً مشخص باشد؛ به طوري که محقق بتواند آنها را در معرض آزمايش و آزمون بگذارد.

مي توان ادعا کرد که اهداف ويژة پژوهش، راهنمايي براي تهيه و تدوين ابزار گردآوري اطلاعات است. بنابراين ضروري است اهداف ويژه به نحوي بيان شوند که بر علمي بودن نتايج پژوهش تأکيد داشته باشند و چارچوبي مناسب، براي تجزيه و تحليل آماري ارايه دهند.

5- متغيرها

به طور کلي، متغيرها آن شرايط يا خصوصياتي هستند که پژوهشگر آنها را دستکاري، کنترل يا مشاهده مي کند. به سخن ديگر، متغير عبارت از ويژگي، صفت يا عاملي است که بين افراد جامعه مشترک بوده و مي تواند مقادير کمي و ارزشهاي متفاوتي داشته باشد.

متغير مستقل يا تأثيرگذار

اين متغير در تغييرات خود مستقل مي باشد و به عامل ديگري در پژوهش وابسته نيست. در واقع متغيرهاي مستقل آن دسته از شرايط يا خصوصياتي است که پژوهشگر، در کاوش تحقيقي خود آنها را دستکاري و کنترل مي کند تا رابطة علّي آنها را با متغير ديگري در موقعيتي ويژه مشاهده و بررسي نمايد.

متغير وابسته يا تأثيرپذير

شرايط يا ويژگيهايي است که چون پژوهشگر، متغير مستقل را در فعاليتهاي حوزة تحقيق، وارد يا خارج مي کند و يا آن را تغيير مي دهد، ظاهر يا محو شود و يا تغيير کند. به عبارت ديگر، متغير وابسته نتيجة اعمال و تغييرات متغير مستقل است و نمي تواند به خودي خود وجود داشته باشد. در تحقيقات، محقق به اندازه گيري و مشاهدة اين تغييرات وابسته مبادرت مي کند و گاهي آن را «معيار يا شاخص سنجش» نيز مي نامند.

متغيرهاي نامربوط يا ناخواسته

متغيرهاي ناخواسته و يا مزاحم به آن دست از متغيرهايي اطلاق مي شود که غير از متغيرهاي مستقل و وابسته بوده و يا مورد نظر پژوهشگر نمي باشند و يا محقق از کنترل آنها عاجز است ولي بر نتيجة پژوهش تأثير دارند. لذا، براي اينکه محقق بتواند فرض پژوهش خود را به طور معتبري آزمون کند و يا پاسخ هاي قابل اطمينان براي سئوالات پژوهش فراهم نمايد، لازم است اين متغيرها را تا حد امکان کنترل کند و يا حداقل به شناسايي آنها مبادرت نمايد.

6- فرضيه يا فرضيه هاي تحقيق

فرضيه يک بيانية ظنّي و حدسي و مبتني بر دانش و آگاهي هاي گذشتة محقق مي باشد که در محک آزمايش عملي سنجيده مي شود. معمولاً وقتي فرد در مقابل مشکلي قرار مي گيرد سعي مي کند ريشة مشکل را حدس بزند و بگويد راه حل آن کدام است؟ به عبارت ديگر؛ فرضيه حدسي است علمي و عقلاني دربارة چگونگي روابط بين دو يا چند متغير.

به زباني ساده مي توان گفت که وقتي ما فرضيه را بيان مي کنيم در حقيقت مي گوييم: «اگر چنين و چنين رخ دهد، چنان و چنان نتيجه خواهد شد». بنابراين اگر درست توجه شود، ملاحظه مي گردد که فرضيه در واقع، ويژه ترين حالت نظريه است؛ زيرا نظريه مجموعه اي از فرض هاست و ريشة اين دو در سابقة ذهني و در تجارب گذشتة محقق است و تنها تفاوت فاحش آنها، خاص بودن فرضيه و کلي بودن نظريه مي باشد.

هنگام بيان فرضيه در حقيقت محقق حدس علمي مي زند که چنانچه با يکي از متغيرها چنين بازي شود و يا در آن چنين دخل و تصرفي به عمل آيد و يا اين چنين دستکاري گردد، چنان نتيجه اي عايد خواهد شد. روابط بين متغيرها در فرضيه هاي معمولاً به صورت هاي زير انجام مي شود:

1-بررسي ميزان تفاوت اثر

2-بررسي ميزان رابطة همبستگي و جهت آن.

3-بررسي ميزان رابطة علت و معلولي (اثر علّي).

7- سئوال هاي ويژة تحقيق

همان گونه که اشاره شد، فرضيه هاي تحقيق بايد مورد آزمايش قرار گيرند و نهايتاً گفته شود که فرضيه مورد قبول است يا نه. احتمالاً در برخي از پژوهش ها طرح فرضيه ها به گونه اي که بتوان از طريق آزمون هاي آماري پذيرش و يا رد آنها را آزمود مقدور نيست؛ لذا در اين گونه موارد فرضيه هاي تحقيق به صورت سئوال نوشته مي شود و محقق در پايان تحقيق بايستي قادر باشد به اين سئوالات پاسخ دهد. اين سئوالات را سئوال هاي ويژة پژوهش مي خوانند و در پايان نامه ها و گزارش هاي تحقيق تحت عنوان سئوال هاي ويژة پژوهش مطرح مي گردند.

چنانچه پژوهشي تنها داراي يک متغير باشد و پژوهشگر فقط قصد توصيف چگونگي وضع آن متغير را داشته باشد بهتر است که محقق به جاي بيان فرضيه هاي تحقيق، سئوال هايي براي اين نوع پژوهش مطرح کند. اين سئوال ها معمولاً از اهداف پژوهش مشتق مي گردند و در جريان تحقيق به معرض آزمايش گذاشته مي شوند و در واقع نتيجة پژوهش، بايستي به اين سئوال ها پاسخ دهد.

8- جامعه و نمونة آماري پژوهش

جامعة آماري پژوهش عبارت است از مجموعه اي از افراد يا اشيا که داراي ويژگي هاي همگون و قابل اندازه گيري مي باشند. نمونة پژوهش از اين چنين جامعه اي اخذ مي گردد و نتيجة پژوهش به آن جامعه تعميم داده مي شود. نمونة پژوهش عبارت است از يک گروه منتخب از جامعة پژوهش که بايد داراي خصوصيات و صفات جامعة پژوهش باشد تا بتوان پژوهش را به آن تعميم داد. نمونة پژوهش بايد معرف مشخصات و ويژگي هايي که در موضوع پژوهش داراي اهميت است، باشد. هنگام گزينش نمونه بايد به نکات زير توجه نمود:

الف- تعداد يا حجم نمونه: در طرح تحقيق نحوه تعيين حجم نمونه بايد توضيح داده شود. تعداد افراد يا اشيايي که به عنوان نمونة تحقيق در پژوهش شرکت داده مي شوند، بايد مشخص شود. اين تعداد يا به صورت عددي مشخص مي گردد (براي مثال، 60 دانشجوي مديريت)؛ يا با کلماتي مانند: کليه، سه چهارم و غيره. براي مثال، کلية دانشجويان علوم تربيتي دانشگاه تربيت معلم. در تعيين حجم و يا اندازة نمونه، عوامل گوناگوني دخالت دارند که عبارتند از:

اهداف تحقيق، روش تحقيق و روش هاي آماري وابسته به آن، امکانات مالي و زماني محقق، حجم جامعة، نحوة کنترل متغيرهاي ناخواسته، ميزان تأثيرپذيري متغير وابسته از متغير مستقل، درصد خطاپذيري در نتايج، ميزان همگوني متغيرها و عوامل مورد مطالعه در جامعه و ميزان روايي و پاياني ابزار گردآوري داده ها.

ب- روش نمونه گيري: براي انتخاب نمونة تحقيق، روش هاي مختلفي توسط صاحب نظران ارايه شده است که در کتاب هاي روش تحقيق توضيح آنها آمده است و در درس روش هاي تحقيق نيز در مورد آنها بحث مي شود. از آن جمله مي توان نمونه گيري تصادفي ساده، تصادفي با استفاده از جداول اعداد تصادفي، تصادفي طبقه اي و تصادفي ناحيه اي يا خوشه اي را نام برد.

9- قلمرو پژوهش

 

الف- قلمرو موضوعي: در طرح تحقيق حيطه موضوعي موضوع و مساله پژوهش بايد بطور کلي و همچنين بطور خاص و جزئي بيان شود.

ب- قلمرو مکاني: محيط پژوهش مکاني است که تحقيق در آن انجام مي شود. محيط پژوهش بايستي به دقت توصيف شود و معلوم گردد که پژوهش در چه مکاني صورت مي گيرد. در ثوصيف محيط پژوهش و ويژگي هاي آن بايد دليل انتخاب آن محيط براي انجام پژوهش مورد نظر را توضيح داد و استدلال نمود که چرا محيط انتخابي، محيط مناسبي براي انجام اين پژوهش است.

ج- قلمرو زماني: با توجه به انجام پژوهش در دامنه زماني خاصي و اهميت زمان در جمع آوري داده ها و همچنين ارائه يافته هاي پژوهش در طرح تحقيق قلمرو زماني به شکلي واضح و روشن مورد توجه و اشاره قرار مي گيرد.

10- روش گردآوري داده ها

براي جمع آوري داده هاي مورد نياز يک پژوهش به روش ها و راههاي مختلف عمل مي شود. ابزار گردآوري داده ها وسيله اي است که به پژوهشگر کمک مي کند تا داده هاي لازم را جمع آوري و ثبت نمايد. رايج ترين ابزار گردآوري داده ها، پرسش نامه ها، برگة مشاهده، برگة مصاحبه و فيش ثبت مطالعات و اطلاعات مي باشد. پژوهشگر برحسب روش تحقيق مورد نظر خود و نوع داده هايي که قصد جمع آوري آنها را دارد، تصميم مي گيرد که از چه ابزاري براي گردآوري داده هاي خود استفاده کند. براي اطمينان از مناسب بودن ابزار گردآوري داده ها، لازم است اين ابزار مشخصات و ويژگي هاي معيني را دارا باشد و محقق نکات زير را در مورد آنها مد توجه قرار دهد:

1-پژوهشگر مي تواند از ابزار گردآوري داده هاي موجود که قبلاً توسط ديگران تهيه و تنظيم شده است، استفاده کند و يا خود به توليد ابزاري مناسب مبادرت نمايد.

2-در هر صورت ميزان ضرايب روايي و پاياني ابزار گردآوري داده ها بايد معين و مشخص بوده و اين ضرايب نيز به لحاظ مفاهيم آماري قابل قبول باشد.

3-چنانچه پژوهشگر از ابزار گردآوري داده هاي تنظيم شده توسط ديگران استفاده مي کند بايد مطمئن باشد که محتواي آن با فرهنگ و روحيات مردم جامعة مورد تحقيق مناسب است.

4-در صورتي که در محتواي ابزار گردآوري داده ها تغيير داده شود بايد روايي و پاياني آن مجدداً تعيين شود.

5-حساسيت ابزار گردآوري داده ها نيز بايستي مورد توجه قرار گيرد. به عبارت ديگر، طبقه بندي داده ها و يا طبقه بندي جواب هاي سئوالات و يا واحد و مقياس اندازه گيري داده ها بايد آنقدر دقيق باشد که بتواند تفاوت هاي کوچک بين واحدهاي مورد پژوهش را معلوم دارد.

6-چگونگي استفاده از ابزار مورد نظر براي گردآوري داده هاي تحقيق بايد معلوم و مشخص باشد. به عبارت ديگر، بايد مشخص شود که محقق چگونه، درچه موقعيتي، در چه محيطي، در چه زماني، از چه کساني و توسط چه فردي از اين وسيله براي جمع آوري داده هاي مورد نياز استفاده خواهد کرد. در واقع محقق با در نظر گرفتن متغيرهاي مطرح شده در مسئله و موضوع تحقيق و نيز به لحاظ روش انجام پژوهش خويش، بخوبي و وضوح اقدامات ضروري جهت جمع آوري داده هاي مورد نياز و نيز ترتيب آنها را توصيف مي کند.

11- روش تجزيه و تحليل داده ها

اطلاعاتي که با استفاده از ابزار گردآوري داده ها به دست مي آيد، احتمالاً واقعيت و يا انعکاسي از واقعيت است. براي مثال، وقتي سن افراد سئوال مي شود داده هاي واقعي به دست مي آيد؛ اما اگر از کسي در مورد حادثه اي که شاهد آن بوده است، سئوال شود انعکاسي از واقعيت حاصل مي گردد. در پژوهش معمولاً از هر دو نوع داده ها استفاده مي شود. به همين دليل در تجزيه و تحليل و سپس تفسير داده هاي کسب شده نمي توان با قاطعيت اذعان داشت که داده هاي به دست آمده چيزي يا امري را ثابت مي کند. بلکه مي توان گفت: «داده هاي به دست آمده چنين نشان مي دهند»، «اين طور به نظر مي رسد»، «امکان دارد»، «پيشنهاد مي کند»، «مي توان حدس زد و احتمال داد که»... و غيره.

براي اينکه پژوهشگر بتواند داده هاي پژوهش را تجزيه و تحليل و سپس تفسير کند، بايد از روشهاي آماري استفاده نمايد. لذا، پژوهشگر براي انتخاب روش آماري مناسب، جهت تجزيه و تحليل داده هاي جمع آوري شده، لازم است:

اولاً، شناخت کافي از داده هاي تحقيق اخير داشته باشد، يا به عبارت ديگر ويژگي هاي داده هاي خود را بداند.

ثانياً، از روش هاي آماري که در پژوهش هاي علوم انساني مورد استفاده قرار مي گيرند اطلاع کافي داشته باشد.

اين روش ها، اجمالاً دو نوع هستند؛ يکي آمار توصيفي و ديگري آمار استنباطي. آمار توصيفي شرايط موجود را توصيف مي کند. بدين ترتيب که محقق از طريق به دست آوردن فراواني، اندازه هاي گرايش به مرکز، شاخص هاي پراکندگي، رسم نمودار و غيره، متغيرهاي مورد مطالعه را توصيف مي کند. در حالي که، محقق با استفاده از روش هاي آمار استنباطي، عملکرد يا ارتباط بين دو يا چند متغير و يا رابطة علت و معلولي آنها را مورد بررسي قرار مي دهد و يا پيش بيني مي کند.

به عبارت ديگر، محقق به کمک آمار استنباطي، نه فقط به آنچه که هست پي ميبرد بلکه در مي يابد که در صورت تغيير يک متغير، در متغير ديگر چه اتفاقي خواهد افتاد. همچنين براساس داده هاي جمع آوري شده دربارة يک گروه کوچک، استنتاج ها و تعميم هايي دربارة گروه هاي مشابه و يا بزرگتر به عمل مي آورد.

12- محدوديت هاي پژوهش

در هر پژوهشي متغيرهاي ناخواسته و مزاحم ديگري نيز وجود دارند که نوعي از محدوديت ها را در پژوهش به وجود مي آورند؛ بدين معني که کنترل برخي از متغيرهاي ناخواسته و مزاحم در اختيار پژوهشگر نيست. لذا، اين متغيرها نيز بايد مشخص شوند و پژوهشگر آگاهي خود را از تأثير اين متغيرها بر نتايج تحقيق نشان دهد. اين متغيرها و چگونگي تأثير آنها بر نتايج پژوهش در قسمت «محدوديت هاي خارج از کنترل پژوهشگر» ذکر مي گردد.

بنابراين، ملاحظه مي گردد که محدوديت هاي هر موضوع پژوهش دو نوع (قابل کنترل و غير قابل کنترل) هستند و در قسمت محدوديت هاي موضوع پژوهش تحت دو عنوان جداگانه آورده مي شوند. بايد به خاطر داشت، همان گونه که براي نوشتن مسئله و موضوع، اهداف، فرضيه ها و سئوالهاي ويژة پژوهش، معيارهاي مشخصي وجود دارد، محدوديت هاي موضوع پژوهش نيز بايد به صورت مناسبي نوشته شوند. به عبارت ديگر، در نوشتن محدوديت ها نيز لازم است نکاتي مراعات شود. اين نکات عبارتند از:

1-محدوديت هاي پژوهشي بايد به صورت جمله هاي کامل نوشته شود.

2-محدوديت ها بايد به روشني و وضوح معلوم باشد.

3-لازم است مشخص شود که چرا و چگونه اين متغير بر نمونة پژوهش، گردآوري داده ها و يا نتايج يافته ها تأثير مي گذارد (در اينجا بسيار مناسب است که از نوشته هاي ديگران براي حمايت از گفته هاي خود استفاده کرد و جمله را به صورت مستند بيان نمود).

4- پژوهشگران بايد تا حد امکان و به طور منطقي متغيرهاي ناخواسته را تحت نظر بگيرند و يا آنها را کنترل کنند و به اصطلاح براي خود محدوديت قايل شوند. در صورتي که اين عمل، مسئله و موضوع پژوهش را به طور غيرمنطقي محدود کند و يا پژوهشگر نتواند يا نخواهد متغير ناخواسته و مزاحمي را کنترل کند، لازم است آن را در قسمت محدوديت هاي خارج از کنترل مرقوم دارد.

5-در مواردي که متغير ناخواسته به طور کامل قابل کنترل نباشد و تنها بتوان آنها را به طور نسبي کنترل کرد، نيز لازم است در قسمت «محدوديت هاي خارج از کنترل پژوهشگر» ذکر گردد. در اين حالت بايد قيد شود که اين متغير به طور نسبي قابل کنترل است و نيز اين کنترل نسبي چگونه اعمال مي شود.

13- تعريف واژه ها واصطلاحات

اگر به مسئله و موضوع پژوهش انتخابي خود دقت کنيد، متوجه خواهيد شد که مسئله و موضوع شما داراي تعدادي واژه و اصطلاح است. از آنجا که بسياري از واژه ها و اصطلاحات، معاني گوناگوني دارند، محقق در کاربرد آنها در تحقيق خود ناگزير به تعريف آنهاست. زيرا، ممکن است در بعضي موارد واژه يا اصطلاح ويژه اي مفهومي را به خواننده عرضه کند که اصولاً مورد توجه محقق نباشد، يا احتمالاً واژه و اصطلاح خاصي براي خواننده، بيگانه و نامفهوم باشد. بنابراين و با توجه به لزوم گويايي و ساده نويسي گزارشات تحقيقي، محقق موظف است:

اولاً،اين گونه واژه ها و اصطلاحات را در طرح تحقيق خود هم به لحاظ نظري[6] (تعريف مفهومي) و نيز از حيث عملي[7] (تعريف عملياتي) تعريف کند.

ثانياً، در حد امکان از واژ ها و اصطلاحات يکسان، در بيان هر قسمت از تحقيق استفاده نمايد تا در کلية مراحل تحقيق منظور او از به کار بردن واژه و اصطلاحي خاص براي خواننده مشخص و زوشن باشد.

ثالثاً، اگر در بيان اهداف، فرض ها يا سئوال هاي ويژه و نيز در ساير قسمت هاي تحقيق ناچار به استفاده از واژه ها و اصطلاحات جديدي است، تعريف آنها را نيز بايد در قسمت تعريف واژه ها و اصطلاحات بياورد.

هدف از تعريف نظري واژه ها و اصطلاحات آن است که پژوهشگر يک مفهوم و واژه را به وسيلة مفاهيم ديگر تعريف کند. اين تعريف يک استنباط ذهني و تجريدي از واژه هاست و بايد ريشه در نوشته ها و نظريه هاي موجود داشته باشد و به طور علمي بيان شود. بهترين روش آن است که وازه ها و اصطلاحات را براساس تعريفي که توسط صاحب نظران در هر رشته ارايه شده و به کار ميرود، تعريف نمود. براي برخي از واژه ها با توجه به اينکه در زندگي روزمره به کار مي روند و تقريباً معني آشکاري دارند، در مقالات و نوشته ها تعريف مشخصي موجود نيست؛ لذا در اين قبيل موارد مي توان از فرهنگ لغات براي تعريف آنها استفاده کرد. در حد امکان بايد تعريف نظري انتخاب شده (براي يک واژه يا اصطلاح) با کاربرد عملي آن در پژوهش مورد نظر ارتباط معني داري داشته باشد.

اما منظور از تعريف عملياتي واژه ها و اصطلاحات، آن است که محقق در اين تعريف به مشخص ساختن حدود يک متغير و تعيين حوزة عملياتي آن، تعيين معيارها و ملاک تجربي و عملي جهت اندازه گيري و سنجش آن متغير به طريقي که در پژوهش مورد نظر مد توجه محقق باشد، مبادرت مي کند. تعريف عملياتي بايستي به صورت دقيق و با کلمات ساده و واضح بيان شود، به طوري که معني آن براي همة خوانندگان يکسان باشد. به عبارت ديگر، تعريف عملي بايد طوري نوشته شود که همة جنبه هاي مربوط به آن واژه و اصطلاح را مشخص کند، به گونه اي که خوانندگان نتوانند برداشت هاي متفاوت از آن پيدا کنند.

به خاطر داشته باشيد که تعريف عملياتي واژه ها و اصطلاحات بايد براساس تعريف نظري آنها باشد. براي مثال، اگر مراد فراهم سازي تعاريف نظري و عملي براي واژة «رضايت شغلي» باشد. محقق بايد ابتدا آن را به صورت نظري تعريف کند تا مشخص شود، چه ذهنيتي از اين واژه دارد و سپس آن را به گونة عملياتي تعريف نمايد تا معلوم گردد در اين پژوهش خاص، منظور او از اين واژه چيست.